Behin bakarrik ikusi nuen aurrez aurre

Juanma Sarasola

Behin bakarrik ikusi nuen aurrez aurre Josu Muguruza. EHUko Unibertsitatearen Leioako kanpusean izan zen, hitzaldi batean, orduko egoera politikoaren analisia egiten. Kazetaritza karrerako 2. mailan nenbilen. “Zein da horren analisi zorrotz eta bikaina egiten duen tipo hau?”, pentsatu nuen neure baitan. Ordu arte ez nuen haren berririk.

Egun gutxira, ordea, egutegiak 1989ko azaroaren 20a zioen egunean, haren berri luze eta zabal izateko aukera izan nuen, komunikabideen bitartez. Muguruza ‘Egin’-eko kazetaria zen, eta HBko diputatu hautatu berria. Madrilen hil zuten Eskuin muturreko pistoleroek, Alcala hotelean, Herri Batasunako beste diputatu eta ordezkari batzuekin afaltzen ari zela. Biharamunean Espainiako Diputatuen Kongresuan gatazka politikorako aterabide negoziatu eta paketsua eskaintzekoak ziren HBko diputatuak. Ez zieten aukera hori eman. Balaz josi zituzten Muguruza eta Iñaki Esnaola, eta azken hau gutxigatik salbatu zen.

Egun gutxira ere egin zuten Muguruzaren aldeko hileta segizioa, Bilboko kaleetan barrena. Jendetza izugarria bildu zen haren hilkutxa zeramaten senide eta lagunen atzetik.

Gogoan dut erdi herrenka joan nintzaiela atzetik, belaunean tiratze bat egina bainuen egun batzuk lehenago. Gogoan dut ere greba orokorra egin zela Euskal Herrian, eta ‘auto stopean’ itzuli behar izan nuela Leioara, ikasle pisura.

Gogoan dut ere oraindik ez dituztela ez GALeko goi agintariak ez eskuin muturreko beste taldeetakoak (ATE, BVE… eta izenik gabekoak) behar bezala zigortu, eta zigortu zituzten gutxiak berehala atera zirela kartzelatik. Gogoan dut ere, orduan ere PSOE zegoela agintean Espainiako Gobernuan.

Hilketaren 20. urtemugaren atarian Josu Muguruzaren omenezko oroitarriari eraso egin zioten ezezagun batzuek Bilboko Errekalde auzoan, haren auzoan. Zigortutako GALeko buruzagi politikoen alderdikide batek, Eusko Jaurlaritzako Barne sailburu Rodolfo Aresek, oroitarriaren kontrako erasoa salatu zuen.

Gatazkaren alde batek besteari indarkeriaren kondena behin eta berriro exijitzen dion honetan, sailburua benetan aldendu al da alderdikide haiengandik? Oroitarriaren kontrako erasoaz gain, hilketa hura ere gaitzesten du? Horratx bi galdera.

Culpables de intentar cambiar el mundo

Oihana Llorente

Cuál es el futuro de un pueblo con una juventud a la que se le niegan los derechos más básicos?». Esa es la pregunta que se hacen los padres y muchísimos ciudadanos después de ver como una generación más es condenada a la cárcel y al exilio.

Treinta y cuatro jóvenes están viviendo en este mismo instante un tormento, que ha tenido que padecer demasiados jóvenes. Y es que durante cinco días los agentes de la Policía española y de la Guardia Civil intentarán arrancarles inculpaciones que servirán como prueba para que un juez decida cuánto deben pagar por su compromiso.

Porque no nos vamos a engañar, todos los arrestados son culpables. Culpables de perder clases, e incluso de suspender alguna que otra asignatura, por dedicar su tiempo a intentar frenar un proceso que mercantilizará y cerrará las puertas de la educación a los que menos tienen. Culpables de pasar su tiempo adecentando espacios devastados para abrir sus puertas y llenarlos de color, en vez de chatear y jugar a los videojuegos en una lonja. Culpables de dedicar su juventud en reuniones interminables para formarse, debatir y soñar con una sociedad más justa. Culpables de viajar hasta Roma para, lejos de disfrutar de unos días de ocio, encadenarse en la embajada española para reivindicar la independencia de Euskal Herria y denunciar la desaparición del militante Jon Anza. Culpables al fin y al cabo de intentar cambiar un mundo injusto.

Estas razzias contra la juventud no son nuevas y precisamente ahí recae su ineficacia y el valor del compromiso de estos jóvenes independentistas. Este año se cumplen 30 desde que Jarrai echara a andar y desde entonces sus militantes han tenido que enfrentarse a la represión y a la cárcel. Es más, la mayoría de estos jóvenes son el testigo de una generación anterior que tuvo que pagar el compromiso con la misma moneda. Pese convivir con la sombra de la represión optaron por seguir con lo que les dictaba su conciencia para que el testigo de la independencia tuviera continuidad. Podrán cortar las flores, pero no podrán detener la primavera.

Komunikazioa, demokrazia, begiratu eta ikusi ez…

Aitziber Zapirain

Asko dira gaurkoan aipatu ditzakegun gaiak. Donostia eta Hego Lapurdiko ordezkari politiakoak, mugaz gaindiko bulegoaren kide egin izana ( berri ona ala txarra?), Urruñako Herritarrak herri plataformak, herriko etxean “demokrazia eza” salatu izana, neska gazte bat hiltzea, kutxaizain automatikoak erretzea baino askoz ere “merkeagoa” dela…etabar etabar.
Gaur ordea, komunikabideen mundua hartu nahi dut hizpide. Urruñako Herritarrak plataformak, herriko etxeko udal gobernuari leporatu bezala, demokrazia eza salatu nahi dut. Egunero egunero, goiz eta arrats, komunikabide parte hartzaile, herrikoi baten defentsan, eta hura eraikintzen ari direnak gogoan harturik, egungo komunikabideen ezparruan dagoen demokrazia eza salatu nahi dut.
Ez naiz Euskal Herriak jasan eta aplikatu behar dituen lege guztiak aipatzen hasiko. Hiru adiministrazio, hiru lege baino gehiago…buruko mina piztuko liguke. Zuri ere bai irakurle.
Egidazu mesede bat. Itxi begiak. Jar zaitez pentsatzen egunerokoan kontsumitzen dituzun komunikabideak zein diren. Zein izaera duten. Nola lan egiten duten. Demokratikoak ote diren. Bla, bla, bla…
Zorionez, Irun, Hendaia, Urruña, Biriatu eta Pausuko bizilagunoi, telebista herrikoia bakarrik eskas zaigu, ezparruko atal guztietan, herrikoia den tokiko komunikazio proiektu bat ukateko. Bazenekien?
Usu, ahantzi egiten dugu, komunikabide herrikoiek, nazio eraikuntzan, euskararen normalkuntza prozesuan, norberaren heziketan… ukan dezaketen garrantzia. Hemen badauzkagu, balia ditzagun bada! Baina ez soilik entzun, irakurri edo ikusiz. Baizik eta bertan parte hartuz. Herri mugimendu ororen ahotsa bilaka ditzagun! Hots erreferente kontsidera ditzagun. Azken batean, izenak dioen bezala, herriaren ahotsa direlako dira herrikoiak. Herriak berak eraiki, gidatu, bideratu ditzake. Kontziente al gara esku artean daukagun tresneriaz?
Komunikatzea ez da konbentzitzea, azalpenak ematea baizik. Helburua ez da ezer inposatzea, bai ordea ulertaraztea. Akats bat egin dut. Konbentzitu nahi izan zaitut irakurle. Izan ere, askotan begiratu egiten dugu, baina ikusi ez. Ulertu al duzu mezua?
Ulertu ez baduzu, hurbildu zaitez eskualdeko edozein komunikazio proiektura eta bertan azalduko dizute dena…

Txanponaren beste aldea

Aritz Sorzabal

Aspaldi gertatu arren, ahaztu ez daitekeen data da 1936. urteko irailaren 13a. Egun horretan, tropa frankistak Donostian sartu ziren. Gipuzkoako hiriburuak 80.000 biztanle zituen garai hartan, eta Francoren aldeko soldaduak bertaratu aurretik herritarren erdiak ospa egin zuen. Bilbo aldera gehienak, Oriorekin lotura egiten duen Mendizorrotzeko errepidean barrena, eta beste askok Hendaiara. 30.000 eta 34.000 biztanle artean geratu ziren hirian, eta horietatik 385 hil zituzten. Hitz gutxitan esanda, geratu ziren herritarren %1a baino gehiago fusilatu zituzten.
Sarraski horren eta Euskal Herrian gertatutako beste hainbaten ardura Francok izan zuen, alegia, joan den astean Donostian bisitan izan zen Juan Carlos Borbon errege gisa izendatu zuen diktadoreak. Hain zuzen ere, Francoren kuttuna euroko txanponatik jauzia egin eta Donostiara heldu zen azaroaren 11n. Zertara, eta duela urtebete Aquariumek irekitako eraikin berria inauguratzera eta “El Diario Vasco” egunkariaren 75. urtemuga ospatzera. Nora, eta bere lagunaren agindupean zeudenek burututako pasarte odoltsuenetakoaren lekuko izan zen hirira.
Espainiako monarka ez zen gonbidatu bakarra izan. Haren emazte Sofia erregina, Monakoko Carolina eta politikako aurpegi ezagunak ere izan ziren ekitaldian; Odon Elorza Donostiako alkatea, Patxi Lopez lehendakaria, Markel Olano Gipuzkoako ahaldun nagusia, Josu Jon Imaz Euzkadi Buru Batzarreko presidente ohia… Norberak bere ondorioak atera ditzala ekitaldian parte hartu zutenei buruz, baina, Frankismoaren zauriek irekita jarraitzen duten honetan, erregeari ongi etorria egitea ez al da «terrorismoa goratzea»? Dirudienez, ez. Balkoian zintzilikatutako maindire baten bitartez Espainiako indar armatuen azken biktima izan litekeenarekin zer gertatu den galdetzeak, ordea, salaketa merezi du. Bistan da txanponak bi alde dituela Euskal Herrian, eta beti aurpegia ateratzen dela airera botaz gero. Aurpegia, noski, txanponan irudikatuta dagoenaren eta haren lagun eta gonbidatuen zorionerako.

“Ez nuen egin nahi, baina hil nuen”

Rebeka Parras

Herritarrok mila bider entzun ahal izan dugu esaldi hau azken egunotan Euskal Herriko, Bidasoaldeko zein Espainiako estatuko komunikabideetan. Behin eta berriz errepikatu dute Jose Diego Yllanesek, Nagore Laffage gazte irundarra hiltzea aitortu zuen gizonak egindako baieztapen irmoa: “Ez nuen egin nahi, baina hil nuen”.

Emakumeen aurkako indarkeriak geroz eta gehiago kolpatzen du parekidetasuna lortzearen alde lan egiten duen jendartea. Are gehiago, eraso horiek geroz eta bortitzagoak eta ulertezinagoak bihurtzen ari dira jendartea osatzen duten emakumeen eta gizonen artean; hots, pertsona parekide eta berdinen artean.

Tamalez, Bidasoaldeko herritarrok komunikabideetako portadak okupatu ditugu azken hilabeteotan bitan, ezin baitugu ahaztu, Nagoreren kasuaz gain, Yasmin Rodriguez Irunen egokitutako kolonbiarra erail zuela senar oihak.

Euskal gizarteak iazko sanferminetan beste emakume erail baten berri izan zuen. Emakume hura, gaztea, irundarra eta ikaslea zen. Izen eta abizenak bazituen ere. Nagore eta Laffage dira deitura horiek. Aurpegi bat eta izen bat. Bizitza bat; hots, pertsona bat.

Pertsona hark, bazituen senideak: ama, aita, anaia, izebak, osabak, lehengusuak… Bazituen lagunak ere. Bizitza franko eta pertsona ugari jokoan; inoiz ez bakarra.

Alaba galdu duen ama baten oinazea zein den azaltzea ezinezkoa egiten zait (zalantzan jartzen dut azalpenik izan dezakeenik ere). Lehenbizi, ez naizelako ama. Bigarrenik: ez dudalako sekula inor galdu, EZ esateagatik. Hortaz, sabelean sumatzen diren sentimendu horiek zeintzuk diren identifikatzea ezinezkoa egiten zait.

Halere, sentimendu horiekin bat egin nahi izan dute irundarrek, biktimaren amak egindako elkartasun eta sostengu eskariari erantzunez, senideen eta lagunen ondoan egotea erabaki dute irundarrek. Eta han egon dira, komunikabide morbosoek eta prentsa arrosak halako tragedietaz ateratzen dituzten etekinen aurrean aurpegia jarri, eta “justizia” eskatu dute. Halako kasuetan benetako justizia existitzen bada bederen.

Lau bandera, 14 amets

Juanma Sarasola

Oroitarri bat basoan, orbelez inguratua. Herrietako kanposantuak jendez eta lorez bete ziren egun berean, bestelako lore eskaintza eta omenaldia egin zuten joan den igandean Pikoketako gainean, tropa frankistek Irun okupatu baino ia hilabete lehenago fusilatu zituztenen omenez. 1936ko abuztuaren 11n erail zituzten, defenditu zuten leku berean. Gazte eta heldu horiek gogoan izan zituzten hainbat elkartek eta bertaratutako senide eta lagunek.

EAE-ANVren bandera, Espainiako Errepublikakoa, ikurriña, eta PCE-EPKrena, elkarren segidan, honako 14 irundar komunista, sozialista, eta abertzale hauen izenak dakartzan oroitarriaren bi aldeetara: Mertxe Lopez Cotarelo, Pilar Valles Vicuña, Jose Mari Arruti Idiakez, Victor Genua, Jesus Lopez Casado, Agapito Dominguez, Beñardo Usabiaga Jauregi, Manuel Justo Alberdi, Miguel Lopez Pascual, Vicente Argote, Agustin Bermejo, Felix Luz Etxeberria, Angel Braña Lopez, eta Jacinto Lopez Martinez. Gazteenek 17 urte zituzten, eta zaharrenak 49. Haien hezurrak 1978an berreskuratu zituzten, hobi komun batetik aterata.

93 urte ditu Marcelo Usabiagak, fusilatutako baten anaiak, baina espiritua eta ahotsa sendo ditu, eta 36ko gerrako gertaera latz hura gogora ekarri du. «Manuel Cristobal Errandonea irundarrak 12 bat lagun bildu gintuen, eta esan zigun: ‘Goazen Erlaitzera, berkonkistatu behar dugu, bestela faxistak berehala sartuko dira Irunen’. Goizaldeko 04:00etan mendean hartu genuen, baina jende asko galdu genuen. Posizioa ziurtatuta, batzuk Irunera jaitsi ginen, indarrak hartzera. Horietako batek, Agapito Dominguezek, esan zuen ezin zituela Pikoketan zeuden lagunak bakarrik utzi. Azkenean hona etorri, eta bertan hil zuten faxistek, besteekin batera fusilatuta. Ni geroago harrapatu ninduten, eta 20 urte eman nituen preso. Denbora horretan urtebete bakartuta egon nintzen, eta gauza asko pasatu ziren nire burutik, baina inoiz ere ez dut dudarik izan gure ametsak defendatzeko borrokatu behar genuela. Ameslariak gara, bai, mundu hobe batekin, denentzako lanpostuekin, eta aberastasunen banaketa egokiarekin amets egiten dugu, eta segitzen dugu!».

Omenaldian 100 bat lagun elkartu dira guzira. Frankismoaren errepresaliatuen elkarteek osatzen duten Lau Haizeetara Plataformako kideak, ezker abertzaleko ordezkari eta jarraitzaileak, Asociacion Republicana Irunesa Nicolas Guerendiain elkarteko kideak, PCEko kide zahar nahiz gazteak, independenteak, anarkistak… Lore eskaintza egin dute, bi gizonezkok txalaparta eta adarra jo dute. Gainera, musika banda ttiki batek hainbat kantu errepublikano, komunista, eta abertzale jo ditu (‘Oh, Bella Ciao’, ‘Himno de Riego’, ‘A las Barricadas’, ‘Internazionala’, ‘Eusko Gudariak’…).

Lau Haizetara Plataformako ordezkari baten esanetan, bai fusilamendu horiek bai frankistek egindako bestelako fusilatzeak eta zapalkuntza «genozidioa» eta «gerra krimenak» dira, eta oraindik ez da justizia egin. Justiziaz gain, egia jakiteko eskubidea, eta frankismoaren biktimentzako kalteen ordainketa exijitu ditu.

36ko gazte eta heldu horien ametsak odoletan itotzen saiatu ziren, baina argi dago ez zutela lortu.